ที่มาของตราสัญลักษณ์ประจำกระทรวงการต่างประเทศ

การมีหนังสือราชการในสมัยก่อนนั้นจะไม่มีการลงนาม แต่จะใช้ตราประจำตำแหน่ง ประทับในหนังสือนั้นแทน ซึ่งระบบนี้ใช้กันทั่วไปทั้งในดินแดนตะวันตก และตะวันออก โดยเฉพาะในประเทศจีน ยังคงถือตราประทับเป็นสำคัญมาจนถึงทุกวันนี้ หนังสือราชการต่างๆ ของไทยในอดีต จะมีผลได้ก็ต่อเมื่อมีตราประจำตำแหน่งของผู้มีอำนาจสั่งการประทับไว้เป็นสำคัญ ด้วยหตุนี้ ในราชการไทยจึงมีตราราชการประจำตำแหน่งมากมาย ตราบางดวงกำหนดขึ้นตามตำแหน่งเฉพาะตัว เช่น ตราสุริยมณฑล เป็นตราประจำตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ แม้เมื่อท่านพ้นจากราชการไปแล้ว หากยังถือตราประจำนี้อยู่ ก็ยังคงมีสิทธิสั่งการตามขอบเขตอำนาจ ดังเช่นเมื่อครั้งยังดำรงตำแหน่งอยู่

สำหรับตราบัวแก้ว มีลักษณะเป็นรูปเทพยดานั่งในดอกบัว มือข้างขวาถือดอกบัว มือข้างซ้ายถือวชิระเนื่องจากเป็นตราราชการเก่าแก่ที่มีใช้มาตั้งแต่สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทำให้ไม่สามารถระบุที่มาที่แน่ชัดได้ แต่หากจะพิจารณาที่มาจากรูปดวงตราแล้ว ก็พอจะอนุมานได้ว่า เทวดา หมายถึงผู้มีอำนาจ ส่วนวัตถุในพระหัตถ์ก็สื่อถึงกิจการที่เกี่ยวข้อง ดอกบัว ในลัทธิความเชื่อของศาสนาพราหมณ์หมายถึง โลก อาจจะสื่อได้ถึงทรัพยากรในดิน ตามลักษณะดอกบัวที่เกิดมาจากดินที่อยู่ใต้น้ำ วชิระ หมายความว่าสายฟ้า แก้ว หรือเพชร หากจะตีความให้สอดคล้องพอดีกันกับตำแหน่งโกษาธิบดีซึ่งเป็นผู้ใช้ตรานี้ในอดีต ก็น่าจะหมายถึง แก้วนานาประการ เป็นวัตุอันหมายถึงทรัพย์สมบัติและความมั่งคั่ง เพราะเป็นผู้ดูแลพระคลังมหาสมบัติ มีหน้าที่เก็บอากรและส่วยจากทรัพยากรทั้งปวงอันเกิดในแผ่นดินเข้าพระคลังมหาสมบัติ รวมทั้งการเก็บภาษีและดูแลการค้ากับต่างประเทศด้วย

ตราบัวแก้วจึงเป็นตราประจำเสนาบดีคลังเรื่อยมาจนกระทั่งถึงในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น จึงใช้เป็นตราสำหรับใช้ประทับในเอกสารของกรมท่าที่เกี่ยวข้องกับงานด้านการต่างประเทศ เช่น สนธิสัญญาต่างๆ ต่อมาในปีพ.ศ. 2418 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แยกราชการด้านการคลัง (กรมพระคลังมหาสมบัติในสมัยนั้น) ออกจากกรมท่า ตราบัวแก้วจึงเป็นตราประจำตำแหน่งเสนาบดีจตุสดมภ์กรมท่าและต่อมาเมื่อได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดระบบราชการใหม่ โดยแบ่งเป็น 12 กระทรวง ตราบัวแก้วจึงเป็นตราประจำตำแหน่งเสนาบดีว่าการต่างประเทศและกลายมาเป็นตราของกระทรวงการต่างประเทศ นับแต่นั้นมา