ภาค 4 : เจ้าหญิงนักเดินทาง
ตลอดระยะเวลาเกือบทั้งพระชนมชีพ สมเด็จพระเทพฯ ได้เสด็จประพาสประเทศต่างๆ มาแล้วมากมาย ครั้งแรกเมื่อมีพระชนมายุเพียง 5 พรรษา โดยในครั้งนั้น เป็นการตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินเยือนสหรัฐอเมริกา และประเทศในยุโรปอีก 13 ประเทศ เป็นเวลาทั้งสิ้น 7 เดือนเศษ
นับจากนั้นมา ชีวิตของพระองค์ก็ทรงผูกพันอยู่กับการเดินทางมาโดยตลอด คงไม่เกินเลยหากจะมี การจำกัดความให้กับสมเด็จ พระเทพฯ ว่าเป็น “เจ้าหญิงนักเดินทาง” ทุกครั้งที่สมเด็จพระเทพฯ เสด็จฯเยือนต่างประเทศ พระอริยาบถหนึ่งซึ่งเป็นที่จดจำและได้รับการบันทึกเป็นพระบรมฉายาลักษณ์จำนวนมากคือ พระอริยาบถที่ทรงสะพายกล้องถ่ายรูป ในขณะที่พระหัตถ์ทั้งสองประคองถือสมุดบันทึกกับปากกาอยู่ตลอดเวลา โดยส่วนหนึ่งได้รับการถ่ายทอดลงในงานพระราชนิพนธ์หลายสิบเรื่องจากหลายสิบการเดินทาง อาทิ การเสด็จฯ เยือนประเทศฝรั่งเศส, ข้าวไทยไปญี่ปุ่น, เยือนถิ่น- อินเดียนแดง, เกล็ดหิมะในสายหมอก, ย่ำแดนมังกร ฯลฯ
งานพระราชนิพนธ์เหล่านี้ ต่อมาได้กลายเป็นเสมือนบทบันทึกทางประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่าทั้งทางด้านข้อมูลความรู้ทางวิชาการ และความงดงามในแง่ของงานประพันธ์ พร้อมทั้งสอดแทรกแง่มุมที่หาอ่านได้ยากจากหนังสือบันทึกการท่องเที่ยวเล่มอื่น ๆ อย่างเช่นเรื่องราวเกี่ยวกับวัฒนธรรมการกินอาหารแปลก ๆ ของชาวจีนในพระราชนิพนธ์ ย่ำแดนมังกร
“…สิ่งที่รับประทานกับหมาดำ เป็นชุปที่เขียนเอาไว้ในเมนูว่า ‘ซุปไก่ตุ๋นในหม้อ’ ต้องอธิบายนิดหน่อยว่า หม้ออันนี้เป็นหม้อพิเศษ ซึ่งใช้ทำไก่อัด (ทั้งตัว) ใครๆ เช่น ป้าไล ตุ๋ย ต่างซื้อกันใหญ่ ท่านผู้ว่าฯกระซิบว่า นี่ไม่ใช่ไก่ แต่เป็นตุ๊กแก ข้าพเจ้าเป็นคนสำคัญก็ได้กินมากหน่อย คนอื่นๆได้กินแต่น้ำซุปหรือเนื้อไก่เท่านั้นแหละ ไม่ใช่ตุ๊กแกจริงๆ ว่าแล้วก็หันไปสั่งลูกน้องให้เลือกมาเฉพาะตรงที่เป็นตุ๊กแก มาให้ข้าพเจ้าถึงสองถ้วย เนื้อตุ๊กแกในซุปนี้ไม่ค่อยน่าเกลียด เขาลอกหนังออกหมดแล้วหั่นเป็นท่อนๆ ที่มีขาติด เขาก็ตัดออก ท่านผู้ว่าฯอธิบายวิธีรับประทานว่า กระดูกตุ๊กแกก็รับประทานได้ แต่ขอให้เคี้ยวละเอียดๆ ให้รับประทานมากๆ เพราะเป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ช่วยระบบประสามและแก้หืด…”
ทั้งหมดบันทึกไว้อย่างมีชีวิตชีวา และถ่ายทอดออกมาด้วยความรักในการเดินทาง สมดังเช่นที่ คุณวิลาศ มณีวัต นักเขียนผู้ล่วงลับ เคยระบุไว้ว่า พระองค์นั้น “ได้เสด็จประพาสประเทศต่างๆ มาแล้วมากต่อมาก บางประเทศได้เสด็จฯ ไปหลายครั้ง จนมีบางคนกล่าวว่า ทรงมีวิญญาณของมาร์โค โปโล”
- * คัดลอกมาจาก บทความเรื่อง “สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เทพธิดาในดวงใจไทยทั้งผอง” โดย พีรภัทร โพธิสารัตนะ นิตยสารซีเคร็ต ปีที่ 4,ฉบับที่ 90 (2555): หน้า 24